"Διαδικτυακά Καζίνο" απειλούν το χρηματοπιστωτικό σύστημα

«Ποιος θέλει αλήθεια να θέσει κανόνες στη λειτουργία της Wall Street και να περιορίσει το χρηματοπιστωτικό κλάδο, όταν είναι πλέον ο μοναδικός τομέας, στον οποίο οι Η.Π.Α. κατέχουν την πρώτη θέση παγκοσμίως;»

Η παραπάνω διαπίστωση ενός βετεράνου της Wall Street, σε συνδυασμό με τη νέα μέθοδο συναλλαγών στο αμερικανικό χρηματιστήριο, την ονομαζόμενη «High Frequency Trading» (HFT - συναλλαγές υψηλής συχνότητας), αποδεικνύει με τον καλύτερο δυνατόν τρόπο το ότι, μόλις ένα χρόνο μετά τη χρεοκοπία της Lehman Brothers και την τεράστια καταιγίδα που ξέσπασε στις χρηματοπιστωτικές αγορές, οι «επαγγελματίες κερδοσκόποι» συνεχίζουν να λειτουργούν «ως είχαν», χωρίς να ενδιαφέρονται καθόλου για τα αποτελέσματα των ενεργειών τους.

Η καινούργια αυτή μέθοδος («μεθόδευση» καλύτερα), στηρίζεται στην πολύ υψηλή ταχύτητα των χρηματιστηριακών συναλλαγών, η οποία εξασφαλίζεται μέσω ειδικών λογισμικών προγραμμάτων που τοποθετούνται μέσα σε εξελιγμένους Ηλεκτρονικούς Υπολογιστές. Τα μηχανήματα αυτά έχουν πλέον τη δυνατότητα να αγοράζουν χίλιες διαφορετικές μετοχές μέσα σε ένα δευτερόλεπτο, παρέχοντας έτσι στους ιδιοκτήτες τους (κυρίως Hedge Funds, αλλά και τράπεζες) τη σχεδόν απόλυτη κυριαρχία στη διαμόρφωση των τιμών (χειραγώγηση) και μεταβάλλοντας τα χρηματιστήρια σε τεράστια «διαδικτυακά καζίνο» (cyber casinos).

Οι «συναλλαγές υψηλής συχνότητας» (HFT) δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με τις παραδοσιακές επενδύσεις. Οι ιδιοκτήτες των Υπολογιστών (search engines) δεν χρειάζονται αναλυτές μετοχών, δεν ενδιαφέρονται καθόλου για τις μελλοντικές ευκαιρίες των νέων προϊόντων των εισηγμένων επιχειρήσεων και δεν ασχολούνται φυσικά με το management ή με τους ισολογισμούς τους. Η μοναδική τους δραστηριότητα είναι η συνεχής (24 ώρες το 24ωρο) έρευνα των χρηματιστηριακών αγορών με τη βοήθεια του εξειδικευμένου λογισμικού τους, το οποίο προσπαθεί να εντοπίσει ακόμη και τις μικρότερες διακυμάνσεις στις τιμές των αξιών (μετοχών, ομολόγων κλπ) παγκοσμίως. Όταν εντοπισθεί η «ευκαιρία», η «ύποπτη» διακύμανση δηλαδή, οι Υπολογιστές δίνουν τεράστιες εντολές αγορών μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα, διαχειριζόμενοι από μόνοι τους την πληροφορία.

Αναλυτικότερα, όταν οι θεσμικοί επενδυτές (συνταξιοδοτικά ταμεία, αμοιβαία κεφάλαια κλπ) προγραμματίζουν την αγορά ενός μεγάλου πακέτου μετοχών μίας επιχείρησης, δίνουν συνήθως πολλές μικρότερες εντολές αγοράς, έτσι ώστε να μην αυξηθούν οι τιμές και να αναγκασθούν να πληρώσουν τις μετοχές ακριβότερα. Αυτό ακριβώς το γεγονός εκμεταλλεύονται οι «κερδοσκόποι» ιδιοκτήτες των σύγχρονων υπολογιστών (HFT), οι οποίοι προσπαθούν με τη βοήθεια των εξειδικευμένων προγραμμάτων τους να εντοπίσουν τόσο αυτά τα «πακέτα» αγοράς μετοχών, όσο και το πραγματικό μέγεθος των εντολών (πόσα συνολικά «πακέτα» δηλαδή έχουν δοθεί) των θεσμικών επενδυτών.


Μεταξύ άλλων, το επιτυγχάνουν δίνοντας αντίστοιχες εντολές αγοράς για ένα μικρό χρονικό διάστημα, τις οποίες ακυρώνουν δευτερόλεπτα αργότερα -πριν ακόμη εκτελεσθούν. Κατά κανόνα, ο θεσμικός επενδυτής αντιδρά στην «τεχνητή» ζήτηση, πέφτει στην παγίδα δηλαδή και αυξάνει τις εντολές του, οπότε ο «κερδοσκόπος» καταλαβαίνει ότι υπάρχει αυξημένο ενδιαφέρον για την αγορά της μετοχής.

Αμέσως μετά λοιπόν δίνει «πραγματικές» εντολές αγοράς, εξασφαλίζοντας όσο το δυνατόν περισσότερες μετοχές και οδηγώντας την τιμή τους στα ύψη. Λίγο αργότερα, πριν ακόμη περάσει δηλαδή πολύς χρόνος, πουλάει ξανά τις μετοχές στις υψηλότερες τιμές που διαμορφώθηκαν στους ενδιαφερόμενους θεσμικούς επενδυτές, εξασφαλίζοντας έτσι το κέρδος του από τη διαφορά μεταξύ της τιμής αγοράς και της τιμής πώλησης.

Τα χρηματιστήρια τώρα, τα οποία ευρίσκονται σε διαρκή ανταγωνισμό τόσο μεταξύ τους, όσο και με άλλες ανεξάρτητες πλατφόρμες συναλλαγών, όχι μόνο δεν εμποδίζουν τη λειτουργία των HFT αλλά, αντίθετα, προσπαθούν με κάθε τρόπο να τα προσελκύσουν, προσφέροντας τους χαμηλότερες τιμές για τις εντολές που δίνουν. Εκτός αυτού, τους επιτρέπουν να τοποθετούν τους HFT υπολογιστές τους δίπλα από τους δικούς τους, με αποτέλεσμα η ταχύτητα των συναλλαγών να γίνεται ακόμη μεγαλύτερη.

Μέσω των HFT συναλλαγών υπολογίζεται ότι θα κερδίσουν οι τράπεζες, μόνο αυτό το χρόνο, πάνω από $8 δισ. Ακριβώς για το λόγο αυτό, πρόσφατα η Goldman Sachs ζήτησε τη συνδρομή του FBI, όταν κάποιος πρώην υπάλληλος της έκλεψε ένα μέρος του μυστικού HFT κωδικού της.

Περαιτέρω οι θεσμικοί επενδυτές, θέλοντας να προστατευθούν από τον κίνδυνο που προέρχεται από τους HTF κερδοσκόπους, αποσύρονται όλο και περισσότερο από την «επιφάνεια», δίνοντας πλέον ανώνυμες εντολές αγοράς μετοχών. Αυτό το επιτυγχάνουν μέσα από τις «σκοτεινές λίμνες» (Dark Pools) που δημιούργησαν, με στόχο τη διατήρηση της απόλυτης ανωνυμίας τους. Οι ανώνυμες εντολές δηλαδή που προέρχονται από τα Dark Pools δεν μπορούν να εντοπισθούν από τους Υπολογιστές HTF, οπότε δεν επηρεάζονται δυσανάλογα οι τιμές των μετοχών.

Σε πολλές περιπτώσεις, τα Dark Pools λειτουργούν επίσης από τράπεζες, οι οποίες έτσι συμμετέχουν ενεργά στο «παιχνίδι» (τα πλέον γνωστά Dark Pools είναι το Sigma X, μία πλατφόρμα της Goldman Sachs και το CrossFinder της Credit Suisse). Τα Dark Pools δεν είναι φυσικά για τον οποιονδήποτε επενδυτή, αλλά μόνο στη διάθεση αυτών που διαθέτουν πάρα πολλά εκατομμύρια.

Οι συγκεκριμένοι αυτοί μεγάλοι επενδυτές συναλλάσσονται και μεταξύ τους, με αποτέλεσμα το 15% των αγοραπωλησιών μετοχών που ανήκουν σε εισηγμένες εταιρείες στις Η.Π.Α. να εκτελούνται πίσω από κλειστές πόρτες (στο παρασκήνιο). Έτσι, πολλές συναλλαγές «μεταναστεύουν» πλέον από τα δημόσια χρηματιστήρια και εκτελούνται σε ιδιωτικούς χώρους, προφανώς με δυσμενή αποτελέσματα για τα κέρδη τους (ένας από τους λόγους που προσπαθούν να ενώσουν τις δυνάμεις τους μέσω εξαγορών και συγχωνεύσεων). Για παράδειγμα, οι δημόσιες συναλλαγές στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης το Μάιο (2009) «κατέγραψαν» ένα νέο ρεκόρ πτώσης, αφού μόλις το 30% των μετοχών των εκεί εισηγμένων εταιρειών διαπραγματεύθηκαν στο επίσημο χρηματιστήριο.

Τα ερωτήματα βέβαια που προκύπτουν από τα καινούργια αυτά δεδομένα είναι πάρα πολλά. Για παράδειγμα, τι θα γίνει αλήθεια εάν κάποιος Υπολογιστής HTF παρουσιάσει προβλήματα στη λειτουργία του, δίνοντας ενδεχομένως τεράστιες, ανεξέλεγκτες εντολές αγοράς ή πώλησης μετοχών, ομολόγων, εμπορευμάτων, πρώτων υλών, νομισμάτων κλπ; Πως είναι δυνατόν να ελεγχθούν αυτά τα καινούργια «συστήματα», όταν η αρμόδια υπηρεσία ελέγχου των ΗΠΑ (SEC) είναι στελεχωμένη κυρίως με δικηγόρους (σκόπιμα ή μη δεν το γνωρίζουμε), οι οποίοι δεν έχουν ούτε οικονομικές, ούτε τεχνολογικές γνώσεις;

Πως μπορεί να μιλάει κανείς πια για «επενδύσεις» στα χρηματιστήρια, όταν έχουν ξεφύγει εντελώς από την αρχική τους λειτουργία; Ποια είναι σήμερα η σχέση των Χρηματιστηρίων με την Πραγματική Οικονομία; Πως φορολογούνται οι «ιδιωτικές» συναλλαγές, αυτές δηλαδή που λαμβάνουν χώρα στο παρασκήνιο, εκτός των Χρηματιστηρίων; Πως μπορούν οι απλοί επενδυτές να ανταπεξέλθουν σε αυτές τις ταχύτητες και σε αυτή την «ακαριαία» διαχείριση των πληροφοριών;

Περαιτέρω, πως είναι δυνατόν να επιδιώκεται η επιβολή επενδυτικών κανόνων σε τεράστια παγκόσμια διαδικτυακά καζίνα, τα οποία ουσιαστικά λειτουργούν «υπό την προστασία» του επίσημου χρηματοπιστωτικού συστήματος; Πως άραγε θα πρέπει να αντιδράσει η Πολιτεία (πόσο μάλλον η Ευρωπαϊκή Ένωση), ευρισκόμενη αντιμέτωπη με τις σε τέτοιο βαθμό αυτονομημένες τράπεζες οι οποίες, εκτός των άλλων, συνιστούν έναν de facto «συστημικό» κίνδυνο;

Τέλος, όταν στο φόβο μίας επικίνδυνης δημοσιονομικής κρίσης στη «δύση» και στο ακόμη άλυτο «πρόβλημα των παραγώγων» (leverage κλπ), το οποίο προκάλεσε, μεταξύ άλλων, την πρόσφατη παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, προστεθούν όλα τα παραπάνω (HFT, Dark Pools κλπ), πως είναι δυνατόν να αποφευχθεί να εξελιχθεί η μάλλον προδιαγεγραμμένη επόμενη «καταιγίδα», στην ολοκληρωτική καταστροφή του οικονομικοπολιτικού μας συστήματος;

* Ο κ. Β. Βιλιάρδος είναι οικονομολόγος, πτυχιούχος της ΑΣΟΕΕ Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου
http://www.capital.gr/Articles.asp?id=816618