Οι χαμένες ευκαιρίες της γεωθερμίας και η ιστορία της Μήλου

Του Χάρη Φλουδόπουλου

Τον ανεκμετάλλευτο πλούτο της γεωθερμίας με έμφαση στην ηλεκτροπαραγωγή φιλοδοξεί να αξιοποιήσει το ΥΠΕΚΑ, έχοντας ξεκινήσει δημόσια διαβούλευση για τους διαγωνισμούς εκμίσθωσης δικαιωμάτων σε ανεκμετάλλευτες περιοχές. Το ενδιαφέρον στην υπόθεση της γεωθερμίας είναι ότι η προσπάθεια που ξεκινάει, έρχεται μετά από μια «κακή αρχή»: τα μεγάλα γεωθερμικά πεδία της χώρας παραμένουν ανεκμετάλλευτα. Γύρω από τη γεωθερμία έχουν δημιουργηθεί «αστικοί μύθοι» και το χειρότερο από όλα, τα προβλήματα δημιουργήθηκαν εξαιτίας λανθασμένων επιλογών και κινήσεων. Η ιστορία με το γεωθερμικό πεδίο της Μήλου είναι χαρακτηριστική.

Στο νησί υπάρχει ένα από τα καλύτερα γεωθερμικά πεδία στον κόσμο, το οποίο ωστόσο παραμένει ανεκμετάλλευτο εξαιτίας της ισχυρής τοπικής αντίδρασης. Και στην περίπτωση της Μήλου, η αντίδραση δεν είναι αναιτιολόγητη: όπως επισημαίνουν στελέχη της ενεργειακής αγοράς που γνωρίζουν καλά την υπόθεση, «στη Μήλο ό,τι λάθος μπορούσε να γίνει από πλευράς ΔΕΗ, έγινε» με αποτέλεσμα να υπάρχει εναντίωση των κατοίκων στην εκμετάλλευση του πεδίου, εναντίωση που συνιστά παγκόσμια πρωτοτυπία, καθώς δεν έχει καταγραφεί πουθενά αλλού στον κόσμο.

Ποια είναι με λίγα λόγια η ιστορία; Η ΔΕΗ, προτού εγκαταστήσει τη μονάδα της, με ισχύ 2MW σε αγροτική περιοχή και κοντά σε οικισμό, είχε πραγματοποιήσει πέντε λανθασμένες γεωτρήσεις, ακόμη και μέσα σε κατοικημένες περιοχές, κοντά στο βασικό λιμάνι του νησιού τον Αδάμαντα.

Εκείνο όμως που πραγματικά «καταδίκασε» την επένδυση ήταν η επιλογή της εταιρείας να μην κατασκευάσει μαζί με την μονάδα γεωθερμίας και μονάδα κατακράτησης υδροθείου. Η έκλυση υδροθείου που κατά τα λοιπά είναι εντελώς ακίνδυνη, ευθύνεται για την ενοχλητική οσμή που αναδύεται από τις μονάδες γεωθερμίας. Ενώ λοιπόν υπήρχε η τεχνολογία ώστε η μονάδα να μην προκαλεί όχληση, η ΔΕΗ επέλεξε να μην τη χρησιμοποιήσει με αποτέλεσμα οι κάτοικοι να ζητήσουν και να πετύχουν το κλείσιμο της μονάδας το 1987.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα ωστόσο που δημιουργήθηκε από τη συγκεκριμένη τακτική ήταν το αρνητικό κλίμα που δημιουργήθηκε απέναντι στη γεωθερμία. Έτσι σήμερα η παραγωγή ηλεκτρισμού από γεωθερμία είναι μηδενική, παρά το ότι η ΔΕΗ έχει τα δικαιώματα εκμετάλλευσης των τεσσάρων βεβαιωμένων μεγάλων γεωθερμικών πεδίων. Πρόκειται για τα χαρακτηρισμένα πεδία «υψηλής ενθαλπίας», δηλαδή τα πεδία με μεγάλο ενεργειακό περιεχόμενο, που βρίσκονται εκτός της Μήλου, στη Νίσυρο, της Λέσβο και τα Μέθανα.

Στη Νίσυρο η ΔΕΗ έκανε δύο άστοχες γεωτρήσεις την ίδια περίοδο με την απόπειρα στη Μήλο, ενώ σημειώθηκαν τοπικές αντιδράσεις. Στη Λέσβο, παρ΄ ότι η τοπική κοινωνία είχε δεχθεί καταρχάς θετικά την προοπτική εκμετάλλευσης του πεδίου, το 2008 πραγματοποιήθηκε μια αποτυχημένη γεώτρηση. Στο τέταρτο χαρακτηρισμένο πεδίο, αυτό των Μεθάνων, οι έρευνες δεν έχουν προχωρήσει καθώς σύμφωνα με νεώτερες εκτιμήσεις είναι πιθανόν το πεδίο να μην είναι τόσο ισχυρό.

Η Μήλος

Στη Γερμανία, υπάρχουν μονάδες γεωθερμίας με εγκατεστημένη ισχύ 5 έως 8MW, με βάθος γεώτρησης τα 5 χιλιάδες μέτρα και θερμοκρασία 120 έως 140 βαθμούς. Το κόστος για αυτές τις γεωτρήσεις φτάνει τα 10 έως 12 εκατ. ευρώ.

Στη Μήλο οι γεωθερμικοί ταμιευτήρες εντοπίζονται σε βάθος 1000 έως 1200 μέτρων ενώ η θερμοκρασία φτάνει τους 350 βαθμούς κελσίου. Αυτό πρακτικά μεταφράζεται σε τεράστιες δυνατότητες για ηλεκτροπαραγωγή (δηλαδή μονάδες από 120 έως 240MW), εφόσον βεβαίως λυθούν βασικά ζητήματα, όπως η εξασφάλιση τοπικής συναίνεσης, αλλά και η δημιουργία ηλεκτρικής διασύνδεσης. Σήμερα οι ανάγκες της Μήλου σε ηλεκτρική ενέργεια κυμαίνονται από 3MW το χειμώνα έως 12MW (καλοκαιρινή αιχμή). Καθώς λοιπόν οι γεωθερμικές μονάδες είναι μονάδες βάσης με μικρή ευελιξία (θα πρέπει να βρίσκονται διαρκώς σε λειτουργία κοντά στο μέγιστο της εγκατεστημένης ισχύος τους), δεν μπορεί να κατασκευαστεί μονάδα μεγαλύτερη των 5 MW.

Από το 2007 η ΔΕΗ Ανανεώσιμες έχει υπογράψει μνημόνιο συνεργασίας με την S&B για την εκμετάλλευση του πεδίου και στο πλαίσιο αυτό έχει προσληφθεί σύμβουλος για τη σύνταξη μελέτης σκοπιμότητας (η ισλανδική Mannvit). Προκειμένου δε να αμβλυνθούν οι τοπικές αντιρρήσεις, ήδη εξετάζονται δύο πιθανές τοποθεσίες για την εγκατάσταση μονάδας –σε πρώτη φάση– ισχύος 5MW είτε στην ανατολική Μήλο είτε στην Κίμωλο, σε ακατοίκητες περιοχές που δεν υπάρχει γεωργική εκμετάλλευση.

Παράλληλα, εφόσον προχωρήσει το έργο, θα περιλαμβάνει την κατασκευή μονάδας κατακράτησης υδροθείου, δηλαδή δε θα υπάρχει καμία απολύτως όχληση από την έκλυση οσμών.

Πως λειτουργεί

Τα γεωθερμικά πεδία εντοπίζονται μετά από γεωφυσική έρευνα σε βάθος που ξεκινά από το 1 και φτάνει έως 4 χλμ. Τα αποτελέσματα της έρευνας επιβεβαιώνονται με γεωτρήσεις που ανάλογα με το βάθος κοστίζουν από 1,5 εκατ. και φτάνουν στα 12 εκατ. ευρώ. Στην πραγματικότητα το γεωθερμικό πεδίο είναι σαν μια υπόγεια λίμνη, ένας υπόγειος ταμιευτήρας όπου συσσωρεύεται ρευστή ύλη. Το ρευστό αυτό θερμαίνεται από το μάγμα που βρίσκεται σε βάθος 5 έως 6 χιλιομέτρων κάτω από τον ταμιευτήρα. Με τη γεώτρηση αντλείται το ρευστό και βγαίνει ο ατμός που χρησιμοποιείται μέσω τουρμπινών για την ηλεκτροπαραγωγή. Η υπόλοιπη ενέργεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σε άλλες εφαρμογές όπως η τηλεθέρμανση σε θερμοκήπια, σε ιχθυοκαλλιέργειες ακόμη και για spa. Μετά τη χρήση, ό,τι απομένει, ρίχνεται ξανά στον ταμιευτήρα μέσω μιας δεύτερης γεώτρησης, δηλαδή το «καύσιμο» επαναχρησιμοποιείται και είναι ανεξάντλητο.

Capital
Σημ.axinosp:Μόνο η γεωθερμία θα μπορούσε να λύσει το πρόβλημα της Ελλάδας, για ενέργεια οριστικά. Δυστυχώς οι Βαρώνοι του πετρελαίου ποτέ δεν άφησαν κάτι τέτοιο να γίνει, με αποτέλεσμα τα περισσότερα νησιά να τροφοδοτούνται με ηλεκτρική ενέργεια βασισμένη στο πετρέλαιο και το κάρβουνο η υπόλοιπη Ελλάδα. Αλλά μην φοβάστε σε καμια εκατοστή χρόνια που θα έχει τελειώσει και το κάρβουνο και το πετρέλαιο προ πολλού, ίσως το ξανασκεφτούν οι Κυβερνήσεις μας.