Ρούσσος Βρανάς

Ο Ρούσσος Βρανάς, εδώ και τρεις εβδομάδες, δεν είναι πια μαζί μας. Πέθανε αρκετά νέος. Σαν «σωστός» δημοσιογράφος. Σκέφτομαι μέρες τι να γράψω για τον Ρούσσο Βρανά. Ξέρω πως δεν θα ήθελα να ξεχαστεί, όπως τόσοι καλοί και σπουδαίοι άνθρωποι που πεθαίνουν στις μέρες μας και είναι σαν να μην έζησαν ποτέ. Ξέρω, επίσης, πως, όταν διάβαζα τα κείμενά του, αισθανόμουν πως ζω σε μια άλλη, καλύτερη χώρα. Σε μια χώρα που μπορεί να υπάρξει κάποτε. Αρκεί να έχει περισσότερους ανθρώπους σαν τον Ρούσσο Βρανά.

Ένα κείμενο του Ρούσσου Βρανά, όπου αναλύει τη...

χρήση της λέξης «γαμώ» και την εξορία της από το λεξιλόγιό μας:

Το 1996…

… δικαστήριο της Αυστραλίας αποφάσισε ότι η χρήση της λέξης «γαμώ» από αστυνομικό προς γυναίκα υφισταμένη του δεν ήταν προσβλητική. Οι επίμαχες φράσεις του αρχιφύλακα ήταν οι εξής: «Αστυφύλακα, έλα εδώ, ρε γαμώτο! Γιατί τα γαμημένα τα μηνύματα δεν είναι πάνω στο γραφείο μου; Δεν με νοιάζει τι θα κάνεις, ρε γαμώτο, τα θέλω τώρα!». Σύμφωνα με το σκεπτικό του δικαστηρίου, το οποίο αναλύει ο Αυστραλός δικηγόρος Τζούλιαν Μπερνσάιντ, που έχει και γλωσσικές ανησυχίες, «ο αρχιφύλακας Άντερσον συνηθίζει να χρησιμοποιεί τη λέξη «γαμώ» ή τα παράγωγά της – το ίδιο και οι υπόλοιποι στο αστυνομικό τμήμα, ακόμη και η ίδια η αστυφύλακας Κόβιν – και είναι κάτι που ανήκει στη γενικότερη «αστυνομική κουλτούρα»».

Μια ενδιαφέρουσα…

… λέξη είναι η λέξη «γαμώ», λέει ο Μπερνσάιντ. Έχει πολλές αρετές: συντομία, προσαρμοστικότητα, εκφραστικότητα και καθολική αναγνωρισιμότητα. Το κακό είναι ότι έχει ελάχιστα ευγενικά συνώνυμα. Τα περισσότερα από αυτά, με τη σεξουαλική σημασία τους, παραπέμπουν κυρίως στη ζωολογία. Έτσι, όποτε θέλουμε να αναφερθούμε στη δραστηριότητα που περιγράφει το ρήμα «γαμώ», χωρίς παράλληλα να διατρέξουμε τον κίνδυνο να βρεθούμε στις κοινωνικές παρυφές, αναγκαζόμαστε να καταφεύγουμε σε περιφράσεις: κάνουμε έρωτα, κοιμόμαστε (;) με κάποιον, συνάπτουμε σεξουαλικές σχέσεις, αλλά τίποτα από όλα αυτά δεν μοιάζει να διαθέτει την εκφραστική δύναμη που έχει το δισύλλαβο ρήμα. Ίσως σε αυτή τη δύναμη οφείλει το ότι εξορίστηκε από τα λεξικά των περασμένων αιώνων μέχρι το 1960, όταν η δίκη της Λαίδης Τσάτερλι το απελευθέρωσε από τα γκουλάγκ των καταδικασμένων λέξεων.

Για την εξορία…

της λέξης «γαμώ» από το λεξιλόγιό μας θα πρέπει να ανατρέξουμε στις ιδέες του Τζορτζ Όργουελ, που έχει γράψει για τη χρήση της γλώσσας ως εργαλείου ελέγχου της σκέψης. Όταν η σκέψη αμαρτάνει, η γλώσσα προσπαθεί να το κρύψει. Έτσι, ανάμεσα στον ευγενικό λόγο και την απαγορευμένη λέξη, η καθωσπρέπει κοινωνία βρήκε ένα σωρό ενδιάμεσους τρόπους για να πει αυτό που κάνουν όλοι: παίζουμε τη μαμά με τον μπαμπά, παίζουμε τον γιατρό, κάνουμε μωρό, βολεύουμε, «κανονίζουμε». Όσο πιο χιουμοριστικό είναι το συνώνυμο, τόσο πιο εύκολα γίνεται αποδεκτό (φωτ. χιουμοριστικό μπλουζάκι: «Γαμάω στο πρώτο ραντεβού»).

Ως λήμμα…

… στο λεξικό, λέει ο Μπερνσάιντ, το ρήμα «γαμώ» είναι μια πολύ καλή, ρωμαλέα, ευέλικτη και περιγραφική λέξη. Ίσως, μάλιστα, εάν οι άνθρωποι, που κάνουν σπονδές στις κοινωνικές συμβάσεις, καταλάβουν κάποτε ότι το σεξ είναι και αυτό ένα «νόμιμο» μέρος της ανθρώπινης ύπαρξης, τότε δεν αποκλείεται η λέξη «γαμώ» να γίνει αποδεκτή και στην καθωσπρέπει γλώσσα. Άλλωστε, εξέφρασε κάποτε την ψυχική ανάταση ενός ολόκληρου λαού, στη φράση «Για την Ελλάδα, ρε γαμώ το!».

Ρούσσος Βρανάς – Δρόμοι – «Τα Νέα» – 31 Ιουλίου 2002

"Πιτσιρίκος"